W latach 2021-2024 pogorszyła się dostępność świadczeń ambulatoryjnej opieki specjalistycznej dla dzieci

Kontrola NIK wykazała, że w badanym okresie dostępność świadczeń w ramach AOS dla dzieci spadła, mimo zniesienia limitów na udzielanie świadczeń w tym obszarze od lipca 2021 r. Pogorszenie dotyczyło pacjentów skierowanych jako przypadki stabilne i pilne.

"Ministerstwo Zdrowia nie zrobiło nic, aby zapewnić dostęp do lekarzy specjalistów na terenach, na których nie było ich wcale. Z kolei dyrektorzy OW NFZ, zamiast rozpisywać nowe konkursy, wielokrotnie aneksowali stare umowy zawarte z dotychczasowymi świadczeniodawcami. Taka praktyka nie przyczyniła się do poprawy dostępności świadczeń AOS dla dzieci" - oceniła NIK.

Kontrolerzy wzięli pod lupę medianę średniego czasu oczekiwania i liczbę osób oczekujących na świadczenia. Analiza dotyczyła 36 rodzajów poradni w okresie od grudnia 2020 r. do czerwca 2024 r.

Kontrola wykazała, że mediana średniego rzeczywistego czasu oczekiwania na świadczenie - dla przypadków stabilnych - wzrosła na terenie kraju dla 32 analizowanych rodzajów poradni (zmniejszyła się dla czterech). Największy wzrost dotyczył poradni genetycznej dla dzieci: o 223 dni (z 188 do 411). Jeśli chodzi o przypadki pilne, mediana średniego rzeczywistego czasu oczekiwania wzrosła dla tego rodzaju poradni o 154 dni (z 67 do 221)" - podała NIK.

W przypadku 33 rodzajów poradni wzrosła liczba młodych pacjentów w stanie stabilnym oczekujących na wizytę. Największy wzrost dotyczył: poradni alergologicznej dla dzieci - o 31 916 pacjentów (z 11 871 do 43 787) oraz poradni okulistycznej dla dzieci: o 19 263 pacjentów (z 16 067 do 35 330)" - podała.

Spadek liczby oczekujących dotyczył trzech rodzajów poradni.

Z kolei dla przypadków pilnych liczba oczekujących wzrosła dla 34 rodzajów poradni. Najbardziej wydłużyły się kolejki do poradni neurologicznej dla dzieci: o 8 307 pacjentów (z 1 430 do 9 737) oraz poradni alergologicznej dla dzieci: o 4 768 pacjentów (z 339 do 5 107).

W tej kategorii spadków nie odnotowano.

Jak wykazała kontrola, pomiędzy województwami występowały "znaczne różnice w dostępności świadczeń". "W połowie 2024 r. np. dla poradni okulistycznych dla dzieci dla przypadków stabilnych mediana wynosiła od 36 dni dla woj. lubelskiego do 400 dni dla woj. pomorskiego. W odniesieniu do przypadków pilnych w woj. lubelskim nie wykazano czasu oczekiwania na przyjęcie do tego rodzaju poradni, a w woj. pomorskim mediana wynosiła 127 dni" - podała NIK.

Wskazała, że największe odległości (np. w woj. lubelskim dochodzące do 150 km) pacjenci musieli przebyć w przypadku konieczności uzyskania świadczeń w tych zakresach, dla których NFZ zawarł tylko jedną umowę z jednym świadczeniodawcą na terenie całego województwa.

"Fundusz nie zapewnił bieżącego monitorowania zabezpieczenia dostępu do świadczeń na poszczególnych obszarach, obejmujących m.in. odległości, które pacjenci muszą przebyć do miejsca udzielana świadczenia" - ocenili kontrolerzy.

Według NIK w kontrolowanym okresie nie wprowadzono rozwiązań wspierających rozwój podmiotów leczniczych zainteresowanych zawarciem umowy z NFZ na terenach, na których pacjenci nie mieli dostępu do świadczeń.

Izba zwróciła uwagę, że w grudniu 2021 r. rząd przyjął uchwałę "Ramy strategiczne rozwoju systemu ochrony zdrowia na lata 2021–2027 z perspektywą do 2030 r.", w której wskazał m.in., że jednym z mechanizmów likwidowania tzw. białych plam i niedoborów dostępności powinien być system zachęt do relokacji dla kadr medycznych. Jednym z proponowanych rozwiązań miały być mechanizmy preferencyjnego finansowania rozwoju podmiotów leczniczych, w szczególności przychodni POZ/AOS, na obszarach o ograniczonej dostępności świadczeń.

NIK poinformowała jednak, że "w listopadzie 2024 r. podsekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia wystosował pismo do NIK, w którym wyraził zdanie, że w obecnym stanie prawnym niemożliwe jest wprowadzenie systemu zachęt dla rozwoju podmiotów leczniczych na terenach, gdzie dostępność świadczeń medycznych finansowanych ze środków publicznych jest ograniczona".

Izba zaznaczyła, że podziela tę opinię, choć jej zdaniem po wcześniejszym przeprowadzeniu odpowiedniego pilotażu zaprojektowanie i wdrożenie takiego rozwiązania jest uzasadnione.

NIK sformułowała wnioski do ministra zdrowia m.in. o przygotowanie rozwiązań systemowych poprawiających dostępność świadczeń.

W jej opinii działania w tym zakresie - podejmowane we współpracy z konsultantami krajowymi w poszczególnych specjalizacjach medycznych istotnych dla AOS - powinny objąć m.in. opracowanie kryteriów ułatwiających kwalifikowanie pacjenta jako przypadku pilnego w danym zakresie świadczeń i określenie maksymalnego czasu oczekiwania na wizytę dla przypadku pilnego.

Izba wnioskuje także o usprawnienie przepływu informacji dotyczących pacjentów pomiędzy POZ a AOS poprzez przygotowanie odpowiednich rozwiązań informatycznych i regulacji prawnych.

Z kolei do prezesa NFZ zawnioskowała o zwiększenie liczby wszczynanych postępowań konkursowych na udzielanie świadczeń AOS dla dzieci, przy jednoczesnym ograniczeniu praktyki wielokrotnego przedłużania dotychczasowych umów.

Do świadczeniodawców NIK wnioskuje m.in o: udzielanie specjalistycznych świadczeń ambulatoryjnych dla dzieci zgodnie z przyjętym harmonogramem czasu pracy oraz zgłaszanie dyrektorom oddziałów wojewódzkich NFZ zmian w składzie personelu medycznego i godzin pracy lekarzy w wymaganych przepisami terminach oraz zgłaszanie planowanych przerw w udzielaniu świadczeń. (PAP)

pak/ mark/