Rankingi cytowań to dobry wskaźnik stanu nauki; polska nauka ma się źle

Ani jedno polskie nazwisko nie znalazło się w tegorocznym zestawieniu najczęściej cytowanych naukowców świata „Highly Cited Researchers 2024”. Dla porównania – liderzy rankingu, czyli Stany Zjednoczone i Chiny mają ich odpowiednio 2,5 tys. oraz 1,4 tys. Nawet znacznie mniejsze od nas kraje, jak Holandia, Singapur czy Hongkong, osiągają wyniki niedostępne dla Polski.

Prof. Dariusz Jemielniak, wiceprezes Polskiej Akademii Nauk, komentując takie wyniki rankingu, powiedział w rozmowie z PAP: „Jest fatalnie. Polska nauka ma się źle – i to wynika z braku odpowiedniego finansowania".

Przypomniał, że w naszym kraju finansowanie nauki stanowi 1 proc. PKB, podczas kiedy średnia europejska to jest 2 proc. PKB, a Szwecja wydaje na badania i rozwój 3 proc.

Finansowanie, zdaniem wiceszefa PAN, to niejedyny środek na polepszenie stanu polskiej nauki, ale bez niego w ogóle nie ma mowy o poprawie sytuacji. "Od finansowania na godziwym poziomie trzeba zacząć. Inaczej znajdujemy się w sytuacji, jakbyśmy powiedzieli sportowcowi, który skacze wzwyż, że dopiero jeśli przyniesie medal, to kupimy mu tyczkę" – ocenił.

Dodał: "Wybitny polski specjalista, światowej klasy ekspert ma dziś pobory na poziomie płacy minimalnej, a i tak nawet nie wie, czy je dostanie" – przekonywał prof. Jemielniak.

Podkreślił, że rankingi takie jak „Highly Cited Researchers" albo "World's Top 2% Scientists" stanowią wskazówkę na temat poziomu nauki w różnych krajach. "Podwyższona temperatura nie zawsze świadczy o chorobie, ale jest ważnym objawem, który może świadczyć o stanie organizmu. Podobnie liczba cytowań jest dość dobrym wskaźnikiem, czy ktoś się zainteresował tym, czym naukowcy się zajmują. Jeżeli mamy cytowania, to znaczy, że ktoś wykorzystuje nasze badania, zazwyczaj też, że uznał je za wartościowe. Brak cytowania oczywiście może się zdarzyć. Dlatego nie należy tylko na tej podstawie oceniać poszczególnych badaczy, bo ktoś może się zajmować niszowym tematem albo jest nieodkrytym geniuszem. Jednak jeśli uśrednimy dane, bardzo rzadko zdarza się, że kraj z nauką na wybitnym poziomie nie odnotowuje cytowań" – zauważył wiceprezes Polskiej Akademii Nauk.

Jego zdaniem brak polskich badaczy w najnowszym zestawieniu „Highly Cited Researchers" jest sygnałem ostrzegawczym dla rządzących. "To czerwona kartka dla obecnego systemu finansowania nauki. Dopóki nie będziemy dążyć do nakładów na badania i rozwój na poziomie 3 proc. PKB, dopóty będziemy dziadować i biedować" – stwierdził prof. Jemielniak.

Przekonywał: "Jeżeli nie zaczniemy w końcu traktować nauki poważnie, to radykalnie ucierpią na tym nasza gospodarka i obronność. Bo wydatki na naukę to wydatki na obronność. Kraje zagrożone konfliktami, jak chociażby Tajwan, Izrael albo Korea Południowa, przeznaczają na ten cel nawet 5 proc. PKB. To nieprawda, że ponieważ dużo wydajemy na zbrojenia, to musimy oszczędzać na nauce. Jest wręcz odwrotnie”.

Opracowywany przez Clarivate raport „Highly Cited Researchers” dostarcza informacji o badaczach mających największy wpływ na światową naukę. Powstaje na podstawie analizy cytowań publikacji w bazie Web of Science. Obejmuje 21 kategorii naukowych oraz kategorię interdyscyplinarną (cross-field). Jak mówią jego twórcy, ma na celu nie tylko wskazanie liderów światowej nauki, ale także identyfikację trendów w globalnych badaniach i innowacjach oraz stanowi ważne narzędzie dla instytucji i rządów przy ocenie potencjału badawczego oraz strategii inwestycyjnych. W latach 2021 i 2023 w zestawieniu tym znalazło się sześciu polskich (lub afiliowanych w polskich instytucjach) naukowców. W tegorocznym nie ma żadnego.(PAP)

Autorka: Anna Bugajska

abu/ bar/ mhr/